۳ روند تعیین‌کننده نوآوری آب در سال ۲۰۲۵ و پیامدهای آن برای دستور کار جهانی آب در ۲۰۲۶

سال ۲۰۲۵ با اصطکاک‌های اقتصادی و شتاب فناورانه تعریف شد؛ سالی که در آن تعرفه‌های تجاری، نوسانات ژئوپلیتیک و شکوفایی هوش مصنوعی (AI Boom) صنایع جهانی را بازآرایی کردند. در میان این تغییرات بنیادین، نوآوری در حوزه آب از حاشیه به متن اصلی بحث‌های اقلیمی و پایداری منتقل شد.

در حالی که اعتماد سرمایه‌گذاران رو به افزایش است، تأمین مالی سنتی زیرساخت‌های آب همچنان با کندی مواجه است. اکنون زمان آن فرا رسیده است که بپذیریم آب در حال حاضر در مرکز استراتژی‌های تجاری، اقدامات نظارتی و ساختار بازار فناوری آب قرار دارد. این تحولات برای متخصصان و تصمیم‌گیران در مرکز بینش آب و سایر نهادهای مرتبط با مدیریت منابع آب، پیام‌های روشنی دارد.

صندوق‌های سرمایه‌گذاری خطرپذیر جدید متمرکز بر آب، مانند «برنت آیلند ونچرز» (Burnt Island Ventures) در ایالات متحده و «امرالد تکنولوژی ونچرز» (Emerald Technology Ventures) در اروپا، نشان‌دهنده افزایش اعتماد سرمایه‌گذاران هستند. با این حال، علی‌رغم این اشتیاق، تأمین مالی سنتی زیرساخت‌های آب همچنان عقب مانده است. سازمان همکاری و توسعه اقتصادی (OECD) و بانک جهانی تخمین می‌زنند که نیازهای جهانی تا سال ۲۰۳۰ به ۶.۷ تریلیون دلار خواهد رسید و می‌تواند تا سال ۲۰۵۰ به ۲۲ تریلیون دلار افزایش یابد که بسیار فراتر از تعهدات فعلی بودجه عمومی است. هم‌زمان، ظرفیت جذب برای این بودجه‌ها همچنان یک مسئله اساسی است، به‌طوری که بیش از یک‌چهارم بودجه‌ها عملاً به کار گرفته نمی‌شوند. این چالش در درون یک تحول گسترده‌تر قرار دارد که در سال ۲۰۲۵ شکل گرفته است: آب اکنون محور استراتژی کسب‌وکار، اقدامات رگولاتوری (تنظیم‌گری) و ساختار بازار فناوری آب است.

نکات مهم  

• تغییر پارادایم استراتژیک: آب از یک موضوع حاشیه‌ای در مسئولیت اجتماعی شرکت‌ها (CSR) به هسته مرکزی استراتژی‌های بقای تجاری و ریسک عملیاتی تبدیل شده است.
• شکاف سرمایه‌گذاری زیرساختی: اختلاف فاحش میان نیاز ۶.۷ تریلیون دلاری تا سال ۲۰۳۰ و بودجه‌های موجود، ضرورت ورود مدل‌های نوین مالی و مشارکت بخش خصوصی را اجتناب‌ناپذیر کرده است.
• دوگانگی هوش مصنوعی: فناوری AI همزمان هم بزرگترین مصرف‌کننده جدید آب (در دیتاسنترها) و هم قدرتمندترین ابزار برای بهینه‌سازی و هوشمندسازی مدیریت آب است.
• مقررات به مثابه محرک فناوری: قوانین سخت‌گیرانه علیه آلاینده‌هایی مثل PFAS، بازار جدیدی برای فناوری‌های تصفیه پیشرفته ایجاد کرده و جریان سرمایه را به سمت استارتاپ‌ها هدایت می‌کند.
• عصر ادغام‌های بزرگ: موج ادغام و تملک (M&A) در سال ۲۰۲۵ نشان‌دهنده حرکت صنعت آب به سمت ایجاد غول‌های چندملیتی برای تاب‌آوری در برابر هزینه‌های سنگین و پیچیدگی‌های اقلیمی است.

 تاب‌آوری آب به هسته اصلی استراتژی اقلیمی و تجاری تبدیل می‌شود

مدیریت و نظارت شرکتی آب (Corporate Water Stewardship) مدت‌ها توسط تولیدکنندگان غذا و نوشیدنی، مانند نستله، پپسی‌کو و یونیلیور رهبری می‌شد؛ جایی که بهره‌وری آب و احیای حوضه‌های آبریز برای تاب‌آوری زنجیره تأمین ضروری باقی مانده است. اما اکنون، افزایش تنش آبی و اختلالات زنجیره تأمین به این معنی است که شرکت‌ها در بسیاری از بخش‌های دیگر نیز باید آب را در برنامه‌ریزی بلندمدت خود لحاظ کنند.

بخش فناوری به یک کانون توجه تبدیل شده است و شرکت‌های تکنولوژی با نظارت دقیق‌تری بر ردپای انرژی و آب هوش مصنوعی و مراکز داده ابری (Cloud Data Centres) مواجه هستند. گزارش‌ها فاش کردند که مصرف جهانی آب مایکروسافت در سال ۲۰۲۲ به میزان ۳۴ درصد افزایش یافته که ناشی از آموزش مدل‌های هوش مصنوعی بوده است. در همین راستا، ابتکاراتی مانند همکاری K‑Water و OpenAI نشان‌دهنده تلاش برای ایجاد تعادل میان توسعه هوش مصنوعی و پایداری منابع آب است. در سال ۲۰۲۵، سیلزفورس (Salesforce) اولین برنامه جامع آب خود را تحت «استراتژی طبیعت مثبت» (Nature Positive Strategy) منتشر کرد. این طرح، آب را به عنوان مهم‌ترین چالش مرتبط با طبیعت برای این شرکت شناسایی کرده و دو ریسک را به‌طور خاص برجسته می‌کند: تأثیر عملیات مراکز داده بر منابع آب شیرین و پتانسیل کمبود آب برای تأثیرگذاری بر عملکرد مالی.

سیلزفورس سیستم بازچرخانی آب در محل شرکت «اپیک کلین‌تک» (Epic Cleantec) را در برج سیلزفورس در سانفرانسیسکو نصب کرده است که از فشار این شهر برای گسترش استفاده مجدد غیرمسکونی حمایت می‌کند و این شرکت را در میان پذیرندگان اولیه (در کنار مایکروسافت و AWS) راهکارهای عملی برای کاهش اثرات آب و ریسک عملیاتی قرار می‌دهد. زمینه گسترده‌تر این است که رشد هوش مصنوعی، اختلالات زنجیره تأمین ناشی از اقلیم و محدودیت‌های فزاینده آب، در حال تغییر مکان استقرار صنایع، نحوه عملکرد و نحوه رقابت آن‌ها هستند.

هوش مصنوعی همچنین در حال شتاب بخشیدن به نوآوری و فناوری آب است؛ به‌طوری که تحلیل‌های پیش‌بینانه (Predictive Analytics)، حسگرهای پیشرفته و ابزارهای هوشمند زنجیره تأمین، بهره‌وری، تشخیص نشت و برنامه‌ریزی را بهبود می‌بخشند. موضوعاتی نظیر مدیریت هوشمند آب؛ درس‌های کره جنوبی برای بحران آب ایران به خوبی نشان می‌دهد که در سال ۲۰۲۵، آب و فناوری به‌طور فزاینده‌ای به محرک‌های درهم‌تنیده تاب‌آوری و رقابت‌پذیری تبدیل شده‌اند.

مقررات و هزینه‌کرد بخش عمومی، موتور محرک نوآوری

مقررات (Regulation) همچنان یکی از قوی‌ترین اهرم‌ها برای تسریع نوآوری در بخش آب است. در سال ۲۰۲۵، نظارت‌های سخت‌گیرانه، آگاهی رو به رشد نسبت به آلودگی، اثرات اقلیمی و نیاز به نوسازی زیرساخت‌ها را برجسته کرد. یکی از مشهودترین اولویت‌های سیاستی همچنان PFAS یا «مواد شیمیایی همیشگی» است. در سال ۲۰۲۴، آژانس حفاظت از محیط‌زیست ایالات متحده (EPA) اولین محدودیت‌های ملی را برای PFAS در آب آشامیدنی معرفی کرد. دولت جدید تأیید کرده است که این قوانین پیش خواهند رفت، اگرچه ممکن است برخی از محدودیت‌ها ضعیف‌تر باشند. با این حال، تداوم نظارتی ثباتی را برای شرکت‌های آب و فاضلاب و نوآورانی که در حال توسعه فناوری‌های تشخیص و نابودی PFAS هستند، فراهم می‌کند.

اروپا نیز تلاش‌های مشابهی را از طریق یک پیشنهاد محدودیت در سراسر اتحادیه اروپا پیش می‌برد که می‌تواند اکثر استفاده‌ها را در طول این دهه حذف کند. برای درک بهتر اهمیت این موضوع، پیشنهاد می‌شود مقاله PFAS: تهدید خاموش در مدیریت منابع آب و راهکارهای فناورانه را مطالعه کنید. این جهت‌گیری سیاسی شفاف‌تر همچنین به نوآوران متمرکز بر PFAS در مراحل اولیه کمک می‌کند تا سرمایه جذب کنند، از جمله FREDsense و Oxyle که هر دو در سال ۲۰۲۵ موفق به جذب سرمایه سری A شدند. این استارتاپ‌ها بخشی از «UpLink Ventures» هستند؛ همکاری بین UpLink و مجمع جهانی اقتصاد با گروه HCL برای یافتن و مقیاس‌دهی راهکارهای با پتانسیل بالا در حوزه آب.

در بریتانیا، Ofwat (سازمان تنظیم مقررات خدمات آب) نشان داده است که چگونه رگولاتورها می‌توانند به‌طور فعال نوآوری را هدایت کنند. در سال ۲۰۲۵، این نهاد صندوق نوآوری خود را تا سال ۲۰۳۰ با ۴۰۰ میلیون پوند اضافی (۵۳۳ میلیون دلار) تمدید کرد و مجموع بودجه را به ۶۰۰ میلیون پوند (۸۰۰ میلیون دلار) در طول ده سال رساند. دانشگاه‌ها نیز به عنوان شرکای تأثیرگذار در این تغییر در حال ظهور هستند. در «شتاب‌دهنده پایداری استنفورد»، مستقر در مدرسه پایداری دوئر استنفورد، یازده پروژه در ماه مه ۲۰۲۵ برای پیشبرد تاب‌آوری آب، مدیریت پایدار و دسترسی عادلانه انتخاب شدند. این ابتکارات، نوآوری را در سراسر فناوری، مشارکت اجتماعی و سیاست‌گذاری ادغام می‌کنند و نشان می‌دهند که چگونه مؤسسات دانشگاهی به تقاضای فزاینده برای راهکارهای عملی پاسخ می‌دهند. اروپا همچنین در حال تقویت هماهنگی از طریق «EIT Water» است و جامعه دانش و نوآوری جدید خود را در سال ۲۰۲۵، پس از سرمایه‌گذاری ۸۶ میلیون یورویی (۱۰۰ میلیون دلاری) کمیسیون اروپا در تاب‌آوری آب، راه‌اندازی کرده است. زیرساخت‌های فرسوده، فشارهای اقلیمی و مقررات سخت‌گیرانه اکنون نوآوری را در سراسر جهان به یک ضرورت تبدیل کرده‌اند.

 ادغام و تملک‌ها چشم‌انداز نوآوری را بازآرایی می‌کنند

تملک‌های شرکتی (Corporate Acquisitions) به یکی دیگر از روندهای تعیین‌کننده در سال ۲۰۲۵ تبدیل شد که نشان‌دهنده تمایل شرکت‌های بزرگ آب و فاضلاب و بازیگران صنعتی برای تقویت موقعیت خود در بخش‌های پررشد بازار آب است. برخی از سرمایه‌گذاران که زمانی به دلیل محدودیت در خروج سرمایه (Exits) عقب‌نشینی می‌کردند، اکنون با تغییر رویکرد شرکت‌ها که به دنبال فناوری‌هایی برای پاسخگویی به الزامات قانونی، ریسک‌های اقلیمی و تقاضای آب صنعتی هستند، رویکرد خود را تغییر داده‌اند.

معاملات مهم سال ۲۰۲۵ مناطق متعددی را در بر گرفت. در اروپا، شرکت «ویولیا» (Veolia Environnement) تملک ۱.۷۵ میلیارد دلاری سهام باقی‌مانده در بخش «فناوری‌ها و راهکارهای آب» را اعلام کرد. در کره جنوبی، «گلن‌وود پرایوت اکوئیتی» (Glenwood Private Equity) کسب‌وکارهای راهکار آب شرکت LG Chem را به مبلغ ۱ میلیارد دلار خریداری کرد و دامنه نفوذ خود را در نمک‌زدایی (Desalination) و تصفیه صنعتی گسترش داد. بررسی دقیق‌تر این رویداد در مقاله تحلیل معامله بزرگ LG Chem: آیا شاهد تغییرات اساسی در بازار جهانی فناوری آب هستیم؟ قابل مشاهده است. در ایالات متحده نیز، «اکولب» (Ecolab) برنامه‌های خود را برای خرید کسب‌وکارهای الکترونیک شرکت «اوویوو» (Ovivo) به مبلغ ۱.۸ میلیارد دلار اعلام کرد که موقعیت آن را در بخش‌های پررشد میکروالکترونیک و هوش مصنوعی تقویت می‌کند.

یکپارچه‌سازی و ادغام در سمت شرکت‌های آب و فاضلاب (Utilities) نیز در حال شتاب گرفتن است. در سال ۲۰۲۵، «امریکن واتر ورکس» و «اسنشال یوتیلیتیز» ادغام خود را اعلام کردند و شرکتی ترکیبی به ارزش ۶۳ میلیارد دلار ایجاد نمودند که بازتاب‌دهنده فشار فزاینده بر شرکت‌های آب برای تجمیع منابع و قابلیت‌هاست. سیستم‌های شهرداری کوچک‌تر به‌طور فزاینده‌ای به دنبال ادغام یا مشارکت هستند، زیرا با هزینه‌های عملیاتی رو به رشد، کمبود نیروی کار و تقاضاهای فنی تصفیه و نظارت مدرن روبرو می‌شوند. این تغییرات نشان می‌دهد که چگونه افزایش هزینه‌ها و پیچیدگی‌ها، شرکت‌ها و تأسیسات را به سمت مدل‌های عملیاتی بزرگ‌تر سوق می‌دهد که بتوانند چالش‌های نظارتی و زیرساختی را جذب کنند. برای درک بهتر وضعیت بازار جهانی، مطالعه مطلب نبض تغییر در صنعت آب جهان؛ از حکمرانی داده تا سرمایه‌گذاری‌های سبز توصیه می‌شود.

نگاهی به سال ۲۰۲۶: گذار از تعهد به اجرا

در سال ۲۰۲۵، سرمایه‌گذاران، رگولاتورها و شرکت‌ها همگی به شتاب بخشیدن به سرعت نوآوری آب کمک کردند. با این حال، پراکندگی، سرمایه‌گذاری ناکافی و محدودیت‌های سطح سیستم همچنان پیشرفت جهانی را محدود می‌کنند. با استقرار سرمایه‌های جدید و حرکت تعهدات نظارت بر آب شرکتی به سمت اجرا، سال ۲۰۲۶ آماده است تا به سالی برای ارائه نتایج ملموس تبدیل شود.

کنفرانس آب سازمان ملل در امارات متحده عربی به عنوان یک نقطه عطف مهم عمل خواهد کرد و فرصتی نادر برای همسو کردن تأمین مالی، سیاست‌گذاری و فناوری پیرامون اهداف مشترک آب ارائه می‌دهد. اکنون سوال این است که آیا شتاب ایجاد شده در سال ۲۰۲۵ می‌تواند به یک دستور کار جهانی آب متصل‌تر و مبتنی بر نوآوری تبدیل شود؟

«ما در آستانه عصری هستیم که فناوری هوش مصنوعی می‌تواند تفاوت میان بحران و ثبات در بخش منابع آب را تعیین کند. همکاری با OpenAI بازتابی از تعهد ما به نوآوری، شفافیت داده و مدیریت پایدار منابع است.»

تحلیل اختصاصی تیم Water Insight Hub – مرکز بینش آب 

تحولات سال ۲۰۲۵ که در این گزارش به آن‌ها اشاره شد، صرفاً تغییراتی تکنولوژیک نیستند، بلکه نشان‌دهنده یک تغییر پارادایم در مفهوم امنیت آبی و حکمرانی آب در سطح جهانی هستند. برای کشوری مانند ایران که با ابرچالش‌هایی نظیر بحران امنیت آبی و خطر روز صفر دست‌وپنج نرم می‌کند، پیام اصلی این گزارش “گذار از سازه به داده” است. روند جهانی نشان می‌دهد که دیگر سدسازی و انتقال فیزیکی آب اولویت نخست نیست؛ بلکه هوشمندسازی، بازچرخانی صنعتی و استفاده از هوش مصنوعی برای مدیریت تقاضا، محور اصلی سرمایه‌گذاری‌هاست. اگر مدیریت منابع آب در ایران نتواند خود را با این موج دیجیتال و داده‌محور همسو کند، شکاف میان عرضه و تقاضا به یک ناترازی قهقرایی و غیرقابل‌جبران تبدیل خواهد شد.

نکته حائز اهمیت دیگر، نقش فزاینده “بخش خصوصی” و “ادغام شرکت‌ها” در مدیریت آب است. در گزارش دیدیم که غول‌های فناوری و شرکت‌های چندملیتی، آب را نه به عنوان یک مسئولیت اجتماعی صرف، بلکه به عنوان یک ریسک عملیاتی و مالی جدی (Financial Risk) می‌بینند. در اکوسیستم نوآوری ایران، هنوز جای خالی استارتاپ‌های تخصصی آب (Water-Tech) و سرمایه‌گذاری‌های خطرپذیر (VC) در این حوزه به شدت احساس می‌شود. مدل‌های ادغام شرکت‌های آب و فاضلاب که در یونان و آمریکا رخ داده، می‌تواند الگویی برای چابک‌سازی شرکت‌های آب و فاضلاب استانی در ایران باشد تا با تجمیع منابع، بهره‌وری را افزایش دهند و هزینه‌های سرسام‌آور نگهداری زیرساخت‌های فرسوده را مدیریت کنند.

در نهایت، مرکز بینش آب ایران معتقد است که سال ۲۰۲۶ برای ایران نیز باید سال “شفافیت داده” و “دیپلماسی فناوری آب” باشد. همان‌طور که در گزارش اشاره شد، کنفرانس آب سازمان ملل در امارات فرصتی است که ایران نباید آن را از دست بدهد. با توجه به محدودیت‌های مالی، تمرکز بر دیپلماسی آب و جذب فناوری‌های نوین (مانند سیستم‌های تشخیص نشت و بازچرخانی پساب) از طریق همکاری‌های منطقه‌ای می‌تواند راهگشا باشد. عدم توجه به این روندهای جهانی و اصرار بر روش‌های سنتی، یعنی حرکت در خلاف جهت رودخانه‌ای خروشان که می‌تواند اقتصاد و امنیت ملی را با خطرات جدی مواجه سازد.

برای مشاهده خبر اصلی کلیک کنید.