تولید آب شرب از رطوبت هوا؛ دستاورد جدید دبی در امنیت آبی
بحران کمبود آب و نیاز به راهکارهای پایدار در مدیریت منابع آب، کشورهای منطقه را به سمت استفاده از فناوریهای نوین سوق داده است. در خبری که توجه بسیاری از متخصصان حوزه آب را به خود جلب کرده، شهر دبی با تلفیق سنت پسندیده وقف و تکنولوژیهای پیشرفته، مدلی جدید از تأمین آب را ارائه داده است.
بنیاد اوقاف و مدیریت صندوقهای قصر (Palace Funds Management) در امارت دبی، طی یک ابتکار زیستمحیطی پیشگامانه و در همکاری با شرکت فناوری تولید آب بینونه (Bainuna Water Generation Technology – Mahwa) مستقر در ابوظبی، از پروژهای رونمایی کردند که میتواند تعاریف سنتی تأمین آب را تغییر دهد. این پروژه، اولین ایستگاه وقف آب در جهان را معرفی میکند که آب آشامیدنی پاک و گوارا را مستقیماً از رطوبت موجود در هوا تولید میکند؛ اقدامی که نشاندهنده یک نوآوری بزرگ در راهحلهای پایدار آبی و امنیت آبی محسوب میشود.
نکات کلیدی این رویداد:
- راهاندازی نخستین ایستگاه وقف آب جهان با مکانیزم تولید آب از هوا.
- حذف کامل نیاز به زیرساختهای سنتی (لولهکشی، چاه و شبکههای انتقال).
- عملکرد صددرصد سبز با استفاده از انرژی خورشیدی.
- قابلیت نصب در مناطق دورافتاده، مساجد و استراحتگاههای جادهای.
- مدلی نوین برای مقابله با بحران آب و ارتقای رفاه عمومی.
بخش اول: فناوری نوین تولید آب و استقلال از زیرساختهای سنتی
بر اساس گزارش روزنامه الخلیج، این ایستگاه از فناوری پیشرفته استخراج آب از هوا (Air-to-Water) استفاده میکند که انرژی مورد نیاز خود را تماماً از طریق انرژی خورشیدی تأمین مینماید. نکته حائز اهمیت در این فناوری، حذف کامل نیاز به زیرساختهای سنتی و پرهزینه نظیر شبکههای انتقال آب، حفر چاهها یا خطوط لوله است.
این ویژگی باعث میشود که سیستم مذکور کاملاً مستقل عمل کرده و دوستدار محیطزیست باشد. توانایی تأمین آب خالص با حداقل اثرات زیستمحیطی، این پروژه را به نمونهای بارز از فناوری آب نوین تبدیل کرده است که میتواند الهامبخش بسیاری از کشورهای درگیر با تنش آبی، از جمله در مناطق خشک و نیمهخشک باشد. همانطور که در تحلیلهای مرکز بینش آب ایران همواره تأکید شده است، حرکت به سمت سیستمهای غیرمتمرکز میتواند راهگشای بسیاری از چالشهای فعلی باشد.
بخش دوم: رویکرد صددرصد سبز و گسترشپذیری در مناطق محروم
این ابتکار به دلیل رویکرد عملیاتی ۱۰۰ درصد سبز و انعطافپذیری بالا در استقرار، متمایز شده است. واحدهای تولید آب میتوانند بهراحتی در روستاهای دورافتاده، مساجد، استراحتگاهها و مناطقی که فاقد دسترسی مطمئن به شبکه آب هستند، نصب شوند. این امر منبعی قابلاتکا از آب آشامیدنی تمیز را برای جوامع کمبرخوردار فراهم میکند و گامی مؤثر در راستای عدالت آبی و مسئولیت اجتماعی است.
بهعنوان بخشی از طرح توسعه این پروژه، مقامات مسئول برنامهریزی کردهاند تا نصب ایستگاههای آب مستقل (Stand-alone) را در امتداد بزرگراههای اصلی آغاز کنند. این اقدام به مسافران و رانندگان امکان میدهد تا بهآسانی به آب آشامیدنی سالم دسترسی داشته باشند. این مدل از نصب و راهاندازی، بهعنوان نمونهای پیشرو نشان میدهد که چگونه نوآوری و فناوری میتواند از پایداری، رفاه عمومی و حفاظت از محیطزیست پشتیبانی کند.
«این ابتکار بازتابدهنده تعهد امارات متحده عربی به راهحلهای پیشگامانهای است که امنیت آبی را تقویت کرده و از تلاشهای جهانی در راستای مدیریت پایدار منابع حمایت میکند.»
تحلیل اختصاصی تیم Water Insight Hub – مرکز بینش آب ایران
۱. تغییر پارادایم از “انتقال آب” به “تولید آب در محل”
خبر راهاندازی ایستگاه وقف آب در دبی، فراتر از یک خبر تکنولوژیک، نشاندهنده تغییر پارادایم در حکمرانی آب است. در حالی که دههها تمرکز مدیران بر انتقال آب از فواصل دور (با هزینههای گزاف انرژی و تخریب محیطزیست) بوده است، فناوری «آب از هوا» (AWG) نشان میدهد که میتوان با تمرکز زدایی (Decentralization)، آب را در نقطه مصرف تولید کرد. تحلیلگران مرکز بینش آب ایران معتقدند این رویکرد برای مناطق مرکزی ایران و نقاطی که دسترسی به آبهای سطحی یا زیرزمینی ندارند اما از رطوبت نسبی هوا برخوردارند، میتواند یک گزینه مکمل حیاتی در مدیریت بحران آب باشد.
۲. همافزایی سنت “وقف” و “فناوریهای نوین”
یکی از نکات بسیار ظریف و هوشمندانه در این پروژه، استفاده از مفهوم “وقف” برای تأمین مالی و توسعه فناوریهای نوین است. در جوامع اسلامی، وقف همواره پتانسیل عظیمی برای حل مشکلات اجتماعی داشته است. هدایت سرمایههای وقف به سمت فناوری آب و تأمین آب شرب پایدار، مدلی از تأمین مالی جمعی (Crowdfunding) اسلامی است که میتواند الگویی برای سایر کشورهای اسلامی باشد. این مدل نشان میدهد که برای توسعه فناوری، لزوماً نباید منتظر بودجههای دولتی ماند و میتوان از ظرفیتهای اجتماعی و دینی برای ارتقای امنیت آبی بهره برد.
۳. استقلال انرژی و پایداری زیستمحیطی
اتصال این سیستمها به انرژی خورشیدی، حلقه مفقوده پایداری را تکمیل میکند. اغلب سیستمهای تولید آب (مانند آبشیرینکنها) انرژیبر هستند و ردپای کربنی بالایی دارند. اما این پروژه با استفاده از انرژی خورشیدی، مفهوم “همبست آب و انرژی” را به بهترین شکل پیادهسازی کرده است. برای متخصصان حوزه آب و سیاستگذاران، پیام این پروژه روشن است: آینده تأمین آب در مناطق خشک، در گرو تلفیق انرژیهای تجدیدپذیر با فناوریهای استحصال آب غیرمتعارف است. مرکز بینش آب ایران بر این باور است که بومیسازی چنین فناوریهایی میتواند تابآوری جوامع محلی را در برابر تغییرات اقلیمی بهشدت افزایش دهد.
سؤالات متداول
۱. فناوری تولید آب از هوا (Air-to-Water) در این ایستگاه چگونه کار میکند؟
این فناوری بر اساس اصل میعان کار میکند، مشابه تشکیل شبنم. دستگاههای ژنراتور آب از هوا (AWG)، هوای محیط را به داخل مکیده و آن را سرد میکنند تا دمای آن به نقطه شبنم برسد. در این مرحله، بخار آب موجود در هوا به مایع تبدیل میشود. سپس این آب از مراحل مختلف فیلتراسیون، تصفیه و میکروبزدایی (معمولاً با UV) عبور میکند تا به آب آشامیدنی باکیفیت و استاندارد تبدیل شود. در پروژه دبی، تمام انرژی مورد نیاز این فرایند (فنها و کمپرسورها) از طریق پنلهای خورشیدی تأمین میشود که آن را به یک سیستم کاملاً سبز تبدیل میکند.
۲. آیا این روش برای تأمین آب در مقیاس بزرگ و کشاورزی نیز کاربرد دارد؟
در حال حاضر، فناوری تولید آب از هوا بیشتر برای تأمین آب شرب باکیفیت (Potable Water) برای انسانها توجیه اقتصادی دارد. هزینه تولید هر لیتر آب با این روش نسبت به استخراج از چاه یا انتقال آب بیشتر است، اما برای آب آشامیدنی که کالایی حیاتی است، بسیار مقرونبهصرفه است. برای مصارف کشاورزی یا صنعتی که نیاز به حجم بسیار بالای آب دارند، این روش فعلاً اقتصادی نیست، مگر اینکه فناوریهای آینده هزینهها را کاهش دهند. تمرکز اصلی این پروژهها بر حل مشکل “آب شرب” در مناطق دارای تنش آبی است.
۳. اهمیت مدل “وقف آب” در این پروژه چیست و چگونه میتواند به حل بحران آب کمک کند؟
مدل وقف آب در این پروژه، یک نوآوری در تأمین مالی پروژههای زیستمحیطی است. بهجای تکیه صرف بر بودجههای دولتی که ممکن است محدود باشند، از سرمایههای خیریه و مردمی در قالب سنت وقف استفاده میشود. این کار باعث پایداری پروژه میشود، زیرا وقف یک سرمایهگذاری دائمی است. این مدل میتواند مشارکت عمومی در مدیریت منابع آب را افزایش دهد و نشان دهد که حل بحران آب تنها وظیفه دولتها نیست، بلکه نهادهای مدنی و مذهبی نیز میتوانند با استفاده از نوآوری و فناوری، نقش کلیدی ایفا کنند.
۴. آیا این فناوری در ایران نیز قابل اجرا است؟
بله، ایران پتانسیل بالایی برای استفاده از این فناوری دارد. مناطق جنوبی و شمالی ایران که دارای رطوبت هوای بالایی هستند (مانند سواحل خلیجفارس، دریای عمان و دریای خزر) بهترین شرایط را برای راندمان بالای این دستگاهها دارند. حتی در برخی مناطق مرکزی در فصول خاص، رطوبت هوا برای استحصال آب کافی است. با توجه به بحران آب در بسیاری از روستاهای ایران و تابش عالی خورشید در کشور، ترکیب ژنراتورهای آب و پنلهای خورشیدی میتواند راهکاری ایدهآل برای تأمین آب شرب پایدار در مناطق دورافتاده و محروم باشد که مورد توجه مرکز تحلیل آب و کارشناسان قرار گرفته است.
هانیه اللهوردی
دانشجوی کارشناسی محیطزیست
ایمیل رسمی مرکز بینش آب ایران:
